همه چیز درباره شکاف لب و کام و درمان آن با ارتودنسی دندان

شکاف لب و کام دو مشکل شایع مادرزادی در کودکان هستند که هم ظاهر صورت و دهان کودک را غیرطبیعی نشان می دهند و هم مشکلات تغذیه ای، گفتاری، دندانی و … برای بچه ها ایجاد می کنند. آنچه در این مقاله می خوانید توضیح کاملی درباره این دو شکاف و نحوه درمان آن ها است. تاکید بر روی درمان ارتودنسی برای برطرف کردن مشکلات دندانی و فکی کودکان پس از جراحی و ترمیم لب و سقف دهان است.

شکاف در لب و سقف دهان بچه ها چگونه ایجاد می شود؟

در طی 6 تا 10 هفته اول بارداری، استخوان ها و بافت های فک فوقانی (ماگزیلا)، بینی و دهان کودک به طور معمول بهم می پیوندند (متصل می شوند) و سقف دهان و لب بالایی را تشکیل می دهند. شکاف زمانی اتفاق می افتد که قسمت هایی از لب و دهان کاملاً به هم متصل نمی شوند.

شکاف لب ممکن است فقط یک سوراخ کوچک در بخشی از لب باشد، یا ممکن است به سمت بینی بالا رفته اما ممکن است روی کام سخت نیز شکاف گسترش یافته باشد. شکاف می تواند در یک طرف دهان باشد (شکاف یک طرفه) یا در هر دو طرف دهان (شکاف دو طرفه) اما به طور کلی بیشتر شکاف ها در یکی از سه دسته زیر قرار می گیرند:

• شکاف لب: بیشتر در پسران دیده می شود
• شکاف کام: بیشتر در دختران دیده می شود
• شکاف لب و شکاف کام با هم: بیشتر در پسران دیده می شود

معمولاً شکاف لب از همان بدو تولد نوزاد قابل مشاهده است، اگرچه برخی از آنها در سونوگرافی قبل از تولد نیز قابل تشخیص هستند. اما تا زمانی که داخل دهان کودک پس از تولد با دقت بررسی نشود، تشخیص شکاف کام دشوارتر است.

چه عواملی باعث ایجاد شکاف می شود؟

پزشکان هنوز به طور قطع نمی دانند چرا کودک دچار شکاف لب یا شکاف کام می شود ، اما تصور می شود که بسیاری از شکاف ها ترکیبی از عوامل ژنتیکی (ارثی) و محیطی است (مانند داروهای خاص یا کمبود ویتامین) هستند.

• به نظر می رسد که عمده عامل مقصر در ایجاد این مشکل ژنتیکی باشد. به این صورت که مادران و پدران می توانند ژن یا ژن هایی را به کودک منتقل کنند که باعث شکاف کام یا شکاف لب شود.
• مصرف برخی از داروها (مانند برخی از داروهای ضد تشنج) در دوران بارداری می تواند احتمال تولد کودک با شکاف لب و کام را افزایش دهد.
• به همین ترتیب ، مادرانی که میزان مناسبی از مواد مغذی قبل از تولد فرزند خود را دریافت نمی کنند (به عنوان مثال اسید فولیک کافی) ممکن است خطر شکاف در کودک خود را افزایش دهد.

• قرار گرفتن مادر در معرض برخی مواد شیمیایی نیز ممکن است باعث ایجاد شکاف شود.
• زنانی که در دوران بارداری سیگار می کشند ، مواد مخدر استفاده می کنند یا الکل می نوشند نیز خطر ابتلا به نقص مادرزادی در کودک را افزایش می دهند.
• تحقیقات نشان داده است که مادرانی که در هفته های اول بارداری بیش از حد مشروب می نوشند بیشتر در معرض خطر تولد نوزادی با نقص مادرزادی در صورت مانند شکاف لب یا شکاف کام هستند.

وجود این دو معضل چه مشکلاتی برای کودک پیش می آورد؟

شکاف لب و شکاف کام می تواند بسیاری از عملکردها دهان و صورت را تحت تأثیر قرار دهد. کودکان متولد شده با شکاف لب و شکاف کام ممکن است در رابطه با تغذیه، شنوایی، موقعیت دندان ها و گفتار مشکلات آزار دهنده و زیادی را تحمل کنند.

مشکلات تغذیه ای

نوزادانی که فقط لب شکری هستند معمولاً مشکل تغذیه ای ندارند. اما وقتی به جز لب، کام نیز درگیر می شود، تغذیه و خورد و خوراک می تواند یک چالش بزرگتر برای آن ها ایجاد کند.

دلیل مشکلات تغذیه ای کودکان مبتلا به این دو مشکل، واضح است. زیرا کام در حالت طبیعی و در افراد سالم، از ورود غذا و مایعات به بینی جلوگیری می کند. اما با وجود شکاف کام، نوزاد هوای زیادی میبلعد و همراه با هوا، غذا به داخل بینی وارد می شود.

به جز این، وجود این شکاف باعث می شود در هنگام شیردهی یا تغذیه با شیشه شیر و مکیدن آن، نوزاد دردسر و دشواری های زیادی تجربه کند. در نتیجه نوزادانی که مشکل کام دارند به شیشه شیرهای مخصوصی جهت تغذیه نیاز دارند و باید به طور مداوم توسط پزشک معاینه شوند تا اطمینان حاصل شود آیا وزن نرمالی دارند یا خیر.

تجمع مایعات گوش میانی و کاهش شنوایی

بسیاری از کودکان مبتلا به شکاف کام در معرض تجمع مایع در گوش میانی قرار دارند. این مایعات نمی تواند آنطور که باید از شیپور استاش Eustachian (yoo-STAY-shun) عبور کند ، که این معضل در نهایت منجر به عفونت گوش و حتی کاهش شنوایی می شود.

بنابراین بچه هایی که شکاف کام دارند، برای تخلیه این مایعات و بهبود شنوایی، به لوله های کوچک و مخصوصی نیاز دارند تا به کمک آن ها مایعات تخلیه شود. در کل کودکانی که شکاف کام دارند باید هر سال  یک یا دو بار گوش و شنوایی شان چک شود تا از نظر شنوایی مشکلی برایشان پیش نیاید و بروز هر نوع مشکلی در اسرع وقت شناسایی و رفع شود.

مشکلات دندانپزشکی

کودکانی که شکاف کام و لب دارند اغلب دارای مشکلات دندانی هستند. برخی از مشکلات دندانپزشکی در این افراد عبارتند از:

• کوچک بودن دندان ها
• وجود دندان های اضافه
• تغییر موقعیت دندان ها
• نقص در بافت لثه
• عدم وجود استخوان نگهدارنده دندان
• عدم وجود دندان در محل شکاف لب

بنابراین با وجود مشکلات ذکر شده والدین باید کودکان خود را به طور منظم و برای معاینات و چکاپ دندانپزشکی به دندانپزشک و مخصوصا متخصص ارتودنسی نشان دهند.

مشکلات گفتاری

تقریباً از هر 5 کودک که شکاف کام دارند 1 نفر پس از ترمیم جراحی دچار مشکل گفتاری می شود بنابراین کودکان دارای شکاف لب کمتر از کودکان دارای شکاف کام مشکل گفتاری هستند. در اغلب موارد مشکل گفتاری به این شکل است که کودک در ادای کلمات به شکل صحیح ناموفق است و یا طوری به نظر میرسد که از بینی صحبت می کند. این مشکل به دلیل و خروج هوا از بینی به جای دهان حین صحبت کردن است.

شکاف کام و لب چگونه درمان می شوند؟

برای درمان این  مشکل به کمک و مداخله بیش از یک پزشک نیاز است. اولین متخصصی که می تواند به شما و کودکتان کمک کند پزشک متخصص اطفال است. این پزشک سپس شما را به سایر متخصصان پزشکی و افرادی که می توانند در روند درمان شکاف لب و کام نقش داشته باشند ارجاع می دهد.

پزشکان و متخصصانی که می تواند برای درمان مشکلات کودک شما با هم همکاری کنند عبارتند از:

• جراح پلاستیک
• پزشک متخصص گوش، حلق و بینی
• جراح دهان و دندان
• متخصص ارتودنسی
• دندانپزشک عمومی
• گفتار درمانگر
• متخصص شنوایی سنجی
• پرستار
• مددکار اجتماعی
• روانشناس یا مشاور روانشناسی
• متخصص ژنتیک

ممکن است در طول سال نیاز باشد تا چند بار به نزد تعدادی از این متخصصان مراجعه کنید تا در نهایت مشکل کودکتان به طور کامل برطرف شود.

درمان جراحی شکاف لب

شکاف لب معمولاً در کودکان 3 تا 6 ماهه، در بیمارستان با استفاده از بیهوشی عمومی و زیر تیغ  جراحی ترمیم می شود. اگر شکاف لب پهن باشد ممکن است  روش های خاصی برای نزدیک کردن لبه های جدا افتاده در نظر گرفته شود.

درمان جراحی شکاف کام چه زمانی انجام می شود؟

خوشبختانه شکاف کام معمولاً در سن 9-12 ماهگی قابل ترمیم است. جراحان پلاستیک عضلات کام نرم را به هم متصل کرده و بافت ها را در شرایط آناتومیک و طبیعی در کنار هم قرار می دهند تا شکاف بسته شود. این جراحی به بیهوشی عمومی و بستری شدن چند روزه در بیمارستان نیاز دارد زیرا کودک سنش کم است و باید تحت نظر باشد.

هدف از انجام جراحی در این بچه ها ایجاد و یکپارچه سازی کام یا سقف دهان است که به بهبود گفتار کودک کمک شود. با بزرگتر شدن کودکان و تغییر ساختار صورتشان ممکن است به جراحی های بیشتری نیاز باشد. برای مثال این عمل ها می تواند شامل جراحی حلق و حنجره باشد که به بهبود گفتار در کودکان کمک می کند یا عمل جراحی استخوان الوئول باشد که به استحکام  ثبات دندان ها کمک زیادی می کند. همچنین عمل پیوند استخوان نیز ممکن است انجام شود.

درمان دندانپزشکی و ارتودنسی شکاف لب و شکاف کام

حفظ سلامت دهان و دندان و جلوگیری از ایجاد پوسیدگی دندان در کودکانی که شکاف لب و کام دارند می تواند دشواری و پیچیدگی بیشتری نسبت به بچه های دیگر داشته باشد. بنابراین درمان دندانپزشکی در لب شکری ها و شکاف کام بسیار مهم است. آنها باید مرتباً به دندانپزشک مراجعه کنند و هر روز مسواک بزنند و نخ دندان بکشند.

کودکانی که شکاف کام و لب دارند ممکن است بتوانند از 6 سالگی درمان ارتودنسی را شروع کنند. شروع درمان نیز با کمک پالاتال اکسپندرها یا وسیع کننده های کام خواهد بود. استفاده از این وسیله ارتودنسی باعث می شود عرض کام طبیعی شود. بعدها و پس از طبیعی شدن سقف دهان متخصص ارتودنسی درباره انجام درمان با وسایل ارتودنسی با والدین صحبت خواهد کرد.

همچنین برخی از کودکان دارای این دو مشکل، ممکن است دندان دائمی نداشته باشند. که در این صورت می توانند با روش های مختلف جایگزین دندان، صاحب دندان شوند. آن ها در دوره بزرگسالای میتوانند ایمپلنت دندان بکارند.

گفتار درمانی برای بچه های دارای شکاف لب و کام

برخی از بچه ها پس از درمان جراحی و ارتودنسی دندان به گفتاردرمانی نیاز خواهند داشت. گفتاردرمانگرها از نزدیک پیشرفت کودک شما را رصد می کنند و در مورد نیاز به درمان های خاص با شما صحبت خواهند کرد.