فضا نگهدار ارتودنسی چیست و چه کاربردی دارد؟

اغلبِ کودکان، حدوداً در سن 3 سالگی یک دست کامل دندان شیری دارند. این دندان ها هرچند ظریف و موقت هستند، اما به کودکان کمک می کنند تا غذاهای جامد را به خوبی بجوند، به خوبی صحبت کنند و خلاصه تا سن در آمدن دندان های دائمی مشکلی از بابت جویدن و صحبت کردن نداشته باشند. اما در برخی موارد دندان های شیری زودتر از موعد می افتند و یا با وجود افتادن به موقع این دندان ها، دندان دائمی هنوز در نیامده است. اینجاست که یک متخصص ارتودنسی، از فضا نگهدار یا اسپیس مینتینر برای دلبند شما استفاده می کند. اینکه فضا نگهدار چیست و چه کاربردی دارد را در این مقاله بخوانید.

فضا نگهدار ارتودنسی چیست؟

فضا نگهدارنده یا نگهدار یا (Space Maintainers) نوعی وسیله یا دستگاه ارتودنسی است که به منظور حفظ فضای بین دندان ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این وسیله معمولا در کودکانی که زودتر از موعد دندان شیری خود را از دست می دهد استفاده می شود. هرچند در مواقعی که دندان دائمی کودک هنوز در نیامده باشد نیز، به صورت مشابه برای مدیریت فضا در جای خالی دندان استفاده شده و کابرد دارد.

چرا به اسپیس مینتینرها نیاز داریم؟

زمانی که از فضا نگهدارها استفاده می کنیم به دنبال دو هدف هستیم. برای اینکه بدانید این دو هدف کدامند بیایید خودتان هم تصور کنید. اینطور تصور کنید که، کودک شما یک دندان خود را از دست داده (در ادامه می‌خوانید چرا ممکن است کودک دندان شیری را از دست دهد).

اکنون که دندان شیری بنا به هر دلیلی زودتر از دست رفته (یا افتاده) چه اتفاقی ممکن است برای دندان های کودک بی افتد؟ 2 حال وجود دارد:

1. اول اینکه یک فضای خالی بین دندان ها ایجاد شده و با جویدن غذا، صحبت کردن و اتفاقات مشابه دیگر، سایر دندان های شیری یه صورت بسیار جزئی جابجا شده و به سمت فضای خالی میروند. این یعنی دندان های شیری کج می شوند.
2. مهمترین پیامد زودتر افتادن یک دندان شیری سوای از اینکه سایر دندان های شیری ممکن است کج شوند، کج در آمدن یا بد در آمدن دندان دائمی جایگزینش است.

 اما اگر بلافاصله پس از زود افتادن دندان شیری، فضا نگهدار ارتودنسی استفاده شود، دیگر نگران کج شدن دندان های شیری و کج در آمدن دندان های دائمی نخواهیم بود.

چرا دندان شیری ممکن است زودتر از موعد بیافتد؟

دلایل زیادی وجود دارند که چرایی افتادن زودتر از موعد دندان شیری را توجیه می کنند اما مهم‌ترین دلایل می تواند موارد زیر باشند:

• وارد شدن ضربه یا ترومای جدی به صورت و دندان کودک
• وارد شدن ضربه اتفاقی به دندان لق شده شیری
• پوسیدگی دندان در صورتی که جدی باشد
• استفاده طولانی مدت از بطری شیشه شیر
• بیماری ژنتیکی
• عفونت دندان بیش از حد و درمان نشده

دقیقا چه زمانی باید از فضا نگهدارها استفاده کنیم؟

برای اینکه بدانید دندان های شیری به چه ترتیبی در می آیند و به چه ترتیبی می افتند و زمان افتادن هر کدام حدودا در چه سنی است، ابتدا به مقاله (روند رویش دندان دائمی) سر بزنید. ما در آن مقاله درباره سن افتادن دندان های شیری و رویش دندان های دائمی توضیحاتی داده ایم که به کارتان خواهد آمد.

اگر دندان ها زودتر از آن بازه های زمانی بی افتند، شما باید فضا نگهدار استفاده کنید. به این نکته هم توجه کنید که اگر دندان شیری در سر موعد بی افتد معمولا طول خواهد کشید تا دندان دائمی جایگزینش جوانه بزند.

بنابراین بعد از اینکه کمی صبر کردید و متوجه شدید دندان دائمی در کار نیست حتما به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید اگر دیرتر مراجعه کنید بعدها با مشکل برمیخورید و متحمل هزینه ارتودنسی خواهید شد.

انواع لوازم نگهدارنده فضا در ارتودنسی کدامند؟

ما دو مدل فضا نگهدار ارتودنسی داریم یا بهتر بگوییم دو دسته ثابت و متحرک داریم.  دستگاه ها فضا نگهدارنده ثابت معمولا برای کودکان و بچه های کم سن و سال استفاده می شوند اما دستگاه های متحرک بیشتر برای بچه های بزرگتر یا حتی بزگسالان کاربرد دارند.

متخصصان ارتودنسی بسته به اینکه چه تعداد فضا در قوس فکی وجود دارد و اینکه موقعیت این فضاهای خالی کجاست از فضا نگهدار ثابت یا متحرک استفاده می کنند. اگر هم بخواهیم وارد جزئیات شویم معمولا برای کودکان از 3 دستگاه زیر بیشتر استفاده می شود:

دستگاه باند و حلقه (Band-and-loop device)

این رایجترین نوع فضا نگهدار در ارتودنسی است و در دسته لوازم ثابت قرار دارد. بیشتر برای نگهداشتن فضا در انتهای قوس فکی کاربرد دارد. مثلا اگر یک یا چند دندان آسیاب از دست رفته باشد، از این دستگاه استفاده خواهد شد.

در این سیستم یک باند ارتودنسی به دندان آسیاب بزرگ متصل شده و همانند شکل زیر یک سمت دیگر آن به پشت دندان دیگر فشار وارد می کند.

قوس لینگوال (Lingual holding arch)

 گاهی اوقات تعداد دندان های شیری از دست رفته زیاد است و دست بر قضا در هر دو طرف قو فکی از دست رفته اند. در چنین شرایطی از دستگاه زیر استفاده می شود که قوس نگهدارنده لینگوال خوانده می شود.

ترانس پالاتال آرچ (Transpalatal arch)

از این فضا نگهدار ارتودنسی بیشتر برای حفظ و مدیریت فضا در فک بالا استفاده می شود. نگهدارنده در این روش به دو دندان مشابه در دو طرف قوس فکی متصل می شود.

نگهدارنده ارتودنسی دیستال شو (Distal shoe appliance)

این دستگاه ثابت بر روی  دندان آسیاب یا مولار اول کودک نصب می شود. با از دست رفتن دندان، فضای اولین دندان مولر دائمی را حفظ می کند.

نکته مهم درباره اسپیس مینتینر ها

این لوازم سفارشی ساخته شده و متناسب با دندان ها و وضعیت منحصر به فرد هر کودک طراحی می شوند. متخصص ارتودنسی اندازه فضای بین دندانی و دندان های مجاور را مشخص کرده و برای ساخت نگهدارنده به لابراتوار میفرستد. دستگاه کودک شما به درد کودکان دیگر نمیخورد زیرا برای مشکل خاص کودک شما طراحی شده است.