منظور از ارتودنسی دندان شیری چیست؟ (ساده ترین توضیحات)
شاید فکر کنید دندان های شیری چون موقتی اند، نیازی به درمان ارتودنسی ندارند. اما واقعیت این است که همین دندان های کوچک، تأثیر بسیار بزرگی روی رشد صورت، شکل فک و ترتیب دندان های دائمی دارند. در این مقاله می خواهیم به بررسی مفهموم ارتودنسی دندان شیری بپردازیم و توضیح دهیم که متخصصان چه نوع مداخلاتی در خصوص این دندان ها دارند.
منظور از ارتودنسی دندان شیری چیست؟
دندان های شیری، علیرغم موقتی بودن، نقش اساسی در سلامت دهان، رشد فک ها و نظم دندان های دائمی دارند. ارتودنسی در دوره دندان های شیری، به عنوان شاخه ای از درمان های پیشگیرانه، می تواند از بروز بسیاری از ناهنجاری های پیچیده در آینده جلوگیری کند. این نوع درمان به طور خاص در دوره دندانی مختلط (زمانی که دندان های شیری و دائمی هم زمان در دهان وجود دارند) انجام می شود و هدف آن، ایجاد شرایط بهتر برای رشد طبیعی و منظم دندان ها و فک ها است.
نقش دندان های شیری در رشد دهان و فک چیست؟
دندان های شیری، علاوه بر ایفای نقش در جویدن، تکلم و زیبایی لبخند کودک، عملکردی مهم تر نیز دارند:
- آن ها مسیر رویش دندان های دائمی را هدایت می کنند. در صورتی که این دندان ها زودتر از موعد طبیعی از دست بروند یا دچار جابه جایی شوند، ممکن است فضای کافی برای دندان های دائمی باقی نماند.
- و در نتیجه، مشکلاتی مانند رویش نامنظم، فشردگی یا انحراف دندان ها ایجاد شود. بنابراین، حفظ سلامت و موقعیت صحیح دندان های موقت با ارتودنسی دندان شیری برای پیشگیری از ناهنجاری های آینده، اهمیت زیادی دارد.
چه زمانی باید ارتودنسی زودهنگام انجام شود؟
انجمن ارتودنتیست های آمریکا (AAO) توصیه می کند که نخستین معاینه ارتودنسی در سن حدود ۷ سالگی انجام شود. در این سن، ترکیبی از دندان های شیری و دائمی در دهان وجود دارد و امکان ارزیابی دقیق وضعیت رشد فک، الگوی رویش دندان ها و تشخیص زودهنگام مشکلات فراهم است. چنانچه مداخلات ارتودنسی در این بازه سنی به درستی انجام شوند، از پیچیدگی درمان های آینده به میزان قابل توجهی کاسته خواهد شد
مواردی که نیاز به ارتودنسی دندان شیری دارند
برخی از نشانه هایی که ممکن است نشان دهنده نیاز کودک به ارتودنسی زودهنگام باشند، عبارت اند از:
- وجود کراس بایت قدامی یا خلفی (قرار گرفتن نادرست دندان های فک بالا و پایین روی یکدیگر)
- جلوآمدگی یا عقب ماندگی فک بالا یا پایین
- فاصله زیاد یا ازدحام دندان ها
- رویش غیرطبیعی دندان ها
- تنفس دهانی مزمن
- مکیدن انگشت، فشار زبان یا دیگر عادات مضر دهانی
- از دست رفتن زودهنگام دندان های شیری
اهداف اصلی درمان ارتودنسی در سنین پایین
ارتودنسی دندان شیری، با هدف هدایت صحیح رشد استخوانی و دندانی کودک، معمولاً در پنج محور اصلی متمرکز می شود:
- هدایت رشد فک: با استفاده از دستگاه های ویژه، جهت رشد فک بالا و پایین اصلاح شده و هماهنگی بین آن ها برقرار می شود.
- حفظ فضا برای دندان های دائمی: اگر دندانی زودتر از موعد طبیعی بیفتد، دستگاه های فضا نگهدارنده از بسته شدن فضای خالی جلوگیری می کنند.
- اصلاح بایت (جفت شدن دندان ها): مشکلاتی مانند کراس بایت یا اپن بایت با مداخله به موقع اصلاح می شوند.
- حذف عادات مضر: دستگاه های مخصوص می توانند عادات آسیب زا مانند مکیدن انگشت یا تنفس دهانی را متوقف کنند.
- پیشگیری از درمان های آنچنانی در آینده: درمان زودهنگام می تواند نیاز به جراحی فک یا ارتودنسی طولانی مدت در بزرگسالی را کاهش دهد.
روش های درمانی رایج در ارتودنسی دندان شیری
درمان های ارتودنسی در دوره ی دندان های شیری یا دندانی مختلط، با توجه به سن پایین کودک و انعطاف پذیری ساختارهای فکی، معمولاً غیرتهاجمی، کوتاه مدت و متناسب با روند طبیعی رشد طراحی می شوند.
این درمان ها نه تنها به هدایت صحیح رشد کمک می کنند، بلکه از ایجاد ناهنجاری های شدیدتر در آینده پیشگیری خواهند کرد. در ادامه به مهم ترین روش های درمانی در این مرحله اشاره می شود:
۱. پلاک های متحرک (Removable Appliances)
این پلاک ها، ابزارهای ارتودنسی ساده‌ای هستند که معمولاً از جنس آکریلیک ساخته شده و همراه با اجزای فلزی (مانند فنر یا پیچ گسترش) طراحی می شوند. آن ها به راحتی توسط کودک قابل گذاشتن و برداشتن هستند و برای اصلاح مشکلات جزئی مانند فضای کم دندانی، حرکات جزئی دندان ها یا گسترش عرض فک مورد استفاده قرار می گیرند. به دلیل قابلیت تنظیم و استفاده آسان، ارتودنسی متحرک انتخاب خوبی برای مراحل اولیه درمان محسوب می شوند.
۲. اکسپندر کام (Palatal Expander)
در صورت وجود تنگی در فک بالا، به ویژه در مواردی که فک بالا نسبت به فک پایین باریک تر است، از دستگاه گسترش دهنده کام استفاده می شود. این دستگاه با فشار تدریجی به سقف دهان (کام)، باعث گسترش عرض فک بالا می شود.
کاربرد آن می تواند به رفع کراس بایت خلفی، ایجاد فضای کافی برای دندان های دائمی و بهبود الگوی تنفس کمک کند. استفاده از اکسپندر، خصوصاً در سنین پایین که درز استخوانی هنوز بسته نشده‌است، نتایج مطلوب تری خواهد داشت.
۳. دستگاه های فانکشنال (Functional Appliances)
این دستگاه ها معمولاً برای اصلاح ناهنجاری های اسکلتی بین دو فک به کار می روند؛ به عنوان مثال در مواردی که فک پایین عقب تر از حد طبیعی است. دستگاه های فانکشنال (مانند Twin Block یا Bionator) با اعمال نیروی ملایم و کنترل شده، موقعیت فک پایین را به جلو هدایت کرده و رشد آن را تحریک می کنند.
استفاده صحیح و به موقع از این دستگاه ها در سنین رشد، می تواند از نیاز به درمان های جراحی در آینده جلوگیری کند.
۴. فضا نگهدارنده ها (Space Maintainers)
در صورتی که یک دندان شیری زودتر از موعد طبیعی از دست برود (مثلاً به دلیل پوسیدگی شدید یا ضربه)، امکان بسته‌شدن فضای مربوطه توسط دندان های مجاور وجود دارد (امری که مانع رویش صحیح دندان دائمی خواهد شد).
فضا نگهدارنده‌ها، ابزارهای ساده‌ای هستند که از بسته شدن فضای خالی جلوگیری می کنند و آن را تا زمان رویش دندان دائمی حفظ خواهند کرد. این ابزارها می توانند ثابت یا متحرک باشند و از مشکلات آینده در قوس دندانی جلوگیری می کنند.
۵. دستگاه های حذف عادت (Habit Breakers)
برخی از عادات دهانی مانند مکیدن انگشت، فشار زبان به دندان های جلو یا تنفس دهانی، اگر در سنین پایین اصلاح نشوند، ممکن است منجر به بروز ناهنجاری هایی مانند اپن بایت یا انحراف فک شوند.
دستگاه های حذف عادت، با طراحی خاص خود، مانع از ادامه این رفتارها می شود و به اصلاح عملکرد دهان و زبان کمک می کنند. استفاده زودهنگام از این دستگاه ها تأثیر چشمگیری در جلوگیری از تغییر شکل فک و موقعیت دندان ها دارد.
نیاز به ویزیت متخصص ارتودنسی دارید؟
ارتودنسی دندان شیری، تنها با هدف زیبایی یا مرتب کردن موقت دندان ها انجام نمی شود، بلکه نوعی سرمایه گذاری در سلامت دهان و ساختار فک کودک در آینده است. تشخیص و درمان زودهنگام ناهنجاری ها می تواند از شکل گیری مشکلات پیچیده‌تر در بزرگسالی جلوگیری کند. در نتیجه، بررسی ارتودنسی در کودکان پیش از سن ۸ سالگی، اقدامی مؤثر، هدفمند و آینده نگر در مسیر رشد سالم دهان و دندان خواهد بود.
اگر نیاز به یک ویزیت تخصصی دارید هم اکنون می توانید با ما در کلینیک های دکتر درویش پور تماس بگیرید. ما تمام هماهنگی های لازم جهت حضور شما و دلبندتان در نزدیک ترین کلینیک به محل زندگی شما را انجام می دهیم.