آفت دهان چیست؟ (علل + 6 راه درمان برای خلاصی از آن)

حتما برای شما هم پیش آمده که موقع نوشیدن آبمیوه مورد علاقه تان یا هنگامی که لقمه های غذا را می جویید ناگهان سوزش عجیبی در دهان حس می کنید. وقتی که در آینه داخل دهان خود را برای پیدا کردن منبع سوزش جستجو می کنید، متوجه زخم یا زخم های کوچک بیضی شکل سفیدی می شوید.  این زخم کوچک در واقع آفت دهان است. آفت یا زخم کانکر، خوردن و آشامیدن را با مشکل رو به رو می کند و تا بهبودی کامل این زخم، فرد با هر بار غذا خوردن احساس دردناک و عذاب آوری خواهد داشت.

آفت دهان دقیقاً چیست؟

آفت یا (Canker sore) که در دهان بوجود می آید یک نوع زخم کم عمق، گرد و یا بیضی شکل است. محل بروز این زخم، دهان و بافت های نرم داخل آن است. آفت دهان می تواند بر روی زبان، بافت هایی مانند پوشش داخلی لپ ها، سقف دهان و لب ها ایجاد شود. اگر دقت کرده باشید بخش مرکزی این زخم به رنگ سفید و یا زرد بوده و حاشیه آن به رنگ قرمز است. یادمان باشد که این زخم با موکوسل که در واقع به صورت تاولی شکل است فرق دارد.

انواع زخم آفت کدامند؟

به طور کلی 3 نوع زخم کانکر وجود دارد که می توان آن ها را تا حدودی متمایز از یک دیگر دانست. ساده، ماژور و مینور 3 نوع آفت دهان هستند که در این بخش آن ها را توضیح می دهیم. قبل از بررسی این 3، اشاره می کنیم که انواع آفت ها در کل تفاوت چندانی با یک دیگر ندارند و معمولا همگی به یک شکل می توانند آزار دهنده باشند. وجه شباهت دیگری که دارند مسری نبودن آن ها است. یعنی بر خلاف زخم های دهانی دیگر مانند زخم گوشه لب یا تبخال که بر اثر روبوسی یا هر گونه تماس فیزیکی یگر به دیگران منتقل می شوند، آفت ها قابل انتقال نیستند.

1. آفت هرپتی فرم (Herpetiform)

این نوع آفت دهان برخلاف نامش ربطی به ویروس تبخال ندارد و همانطور که گفتیم این زخم ها اصلا مسری نیستند. زخم هرپتی فرم به ندرت شکل می گیرد اما می تواند هم به صورت تکی و هم به صورت خوشه ای در مناطق مختلفی از دهان رشد کند. اگر به صورت تکی ظاهر شود بسیار کوچک است اما شکل خوشه ای آن مانند تبخال می تواند گسترش پیدا کرده و بزرگتر شود. در نتیجه قسمت های بیشتری از دهان را در بر می گیرد و تحریک پذیری بافت های مورد نظر بیشتر می شود. در عکس زیر می توانید یک زخم هرتی فرم را مشاهده کنید. به حالت خوشه ای و گسترده این زخم نگاه کنید….

2. آفت گسترده یا ماژور (Major canker sores)

این نوع زخم هم مانند زخم هرپتی فرم زیاد شایع نیست اما بزرگتر و دردناک تر از باقی آفت های معمولی است که در بخش بعد معرفی می کنیم. عمق آفت گسترده به بیشتر از 1 سانتی متر هم می رسد و برخلاف عمده زخم های کانکر، لزوما گرد نیست بلکه می تواند اشکال مختلفی داشته باشد. لبه های این زخم برجسته و ملتهب هستند و بخش مرکزی آن رنگی زرد مایل به خاکستری دارد. ممکن است بعد از بهبودی هم به دلیل عمیق بودن زخم، جای آن بر روی بافت هدف باقی بماند.

3. آفت خفیف یا ماینور (Minor canker sores)

آفت خفیف شایع ترین آفت دهان است و کوچک تر از دیگر انواع آفت ها است. کم عمق بوده و شکلی گرد به همراه مرکزی سفید دارد. لبه های این زخم به رنگ قرمز در می آید و بر خلاف آفت گسترده پس از بهبودی، جای زخم باقی نمیماند و خیلی راحت از بین می رود.

علائم آفت زدن دهان چیست؟

ایجاد زخم های آفت با ناراحتی ها و علائم ناخوشایندی همراه است. اگر این علائم را بشناسید آفت دهان کودکان و یا خود را به راحتی تشخیص داده و سپس اقدام به درمان مناسب آن می کنید. ما در این بخش صرفا رایج ترین علائم را مورد بررسی قرار می دهیم:

• احساس درد وناراحتی: با رشد زخم های کانکر یا آفت به تبع درد و سوزش نیز در محل زخم ها احساس می شود. مخصوصا هنگام غذا خوردن و یا نوشیدن این احساس سوزش تشدید می شود.
• وجود التهاب و قرمزی: همانطور که قبلا گفتیم اطراف بعضی از این زخم ها ملتهب و لبه های آن ها قرمز رنگ هستند. پس یکی از بارز ترین علائم آفت دهان قرمزی و التهاب است.
• سوزن سوزن شدن: سوزن سوزن شدن یک ناحیه می تواند علامت رشد آفت باشد. در واقع یک هشدار برای آفت زدن بافت های دهانی است. پس اگر دهان شما مستعد آفت زدن باشد باید بیشتر مراقب چیز هایی که می خورید باشید؛ که مبادا زخم کانکر در حال رشد باشد و محرک ها وضعیت را بدتر کنند.

علل بوجود آمدن زخم کانکر چیست؟

علت و ریشه دقیق بروز و رشد این زخم ها هنوز معلوم نیست و نمی توان با اطمینان گفت که چه چیزی در بروز زخم آفت به صورت 100 درصد دخیل است. اما از دیرباز می دانیم که برخی علل و عوامل هستند که می تواند در ایجاد و یا حتی بدتر شدن این زخم ها دخالت داشته باشند. به عنوان مثال مهم ترین عوامل عبارتند از:

+ آسیب به دهان

احتمالاً موقعی که آفت می زنید وقتی به قبل از رشد زخم فکر می کنید می بینید که به طور تصادفی زبان خود را گاز گرفته اید، چیزی داغ خورده اید و یا هنگام غذا خوردن لبه های چنگال را به اشتباه در بافت داخلی لپ فرو کرده اید. بله این دست از آسیب های می توانند از علل آفت دهان و یا حداقل محرکی برای رشد آن باشند.

 علاوه بر این موارد آسیبی که بریس های و دستگاه های ارتودنسی به دهان وارد می کنند و حتی مسواک زدن به شیوه تهاجمی و غیر اصولی نیز می توانند علتی برای آفت باشند.

+ حساسیت غذایی

غذا های اسیدی مانند مرکبات، خوراکی ها و ادویه های تند و در برخی مواقع شکلات هم می توانند جزء موارد حساسیت زا باشند و بدن افرادی که به این نوع خوراکی ها آلرژی دارند واکنش خود را با رویش آفت در دهان نشان می دهد. اگر با خوردن غذاهای خاصی مدام آفت می زنید احتمالا باید مصرف آن غذاها را کاهش دهید و یا به طور کامل آن ها را با غذاهای مناسب دیگر جایگزین کنید.

اختلالات هورمونی

شواهد نشان می دهد که استرس، اضطراب، ترس و سایر مشکلات عاطفی با نوسانات هورمونی همراه است. در چنین مواردی بیشتر احتمال دارد که آفت در داخل دهان ایجاد شود. در واقع کسانی که بیشتر در موقعیت های تنش زا به سر می برند احتمال اینکه در دهان آن ها زخم آفت رشد کند بیشتر است. اگر با استرس و اضطراب زیادی مواجه می شوید پیشنهاد می شود که از روش ها و تکنیک های آرام بخشی مانند مدیتیشن استفاده کنید.

+ کمبود مواد معدنی و ویتامین ها

کمبود برخی  ویتامین ها مانند ویتامین B12 و دریافت ناکافی مواد معدنی مانند اسید فولیک، آهن و روی می تواند به رشد زخم کانکر کمک کند. بنابراین اگر در آخرین چکاپ کامل شما مشخص شده شما با کمبود مواد معدنی یا ویتامین روبرو هستید احتمال دارد سریع تر آفت را تجربه کنید.

راه های درمان آفت دهان چه هستند؟

زخم های آفتی به خودی خود بعد از گذشت یک یا دو هفته ترمیم می یابند و حتی اگر دارو یا درمانی روی آن ها اعمال نشود، بلاخره ناپدید می شوند. اما اگر به دنبال درمان سریع آفت دهان هستید یا می ترسید جای زخم ها در دهان باقی بمانند اقدامات زیر را انجام دهید:

• استفاده از دارو های موضعی: می توان درمان های موضعی مانند ژل ها و پماد هایی که حاوی بنزوکائین و یا پراکسید هیدروژن هستند را استفاده کرد. این دارو ها می توانند به کاهش درد آفت دهان کمک کنند و به طور موقت درد را تسکین دهند.
• اعمال کمپرس یخ: با گذاشتن یخ بر روی زخم ایجاد شده می توان تا حدودی درد را کاهش داد و به طور موقت سوزش را قطع کرد.
• استفاده از کورتیکواستروئید ها: اگر به دنبال درمان سریع آفت دهان هستید باید بگوییم که قرص کرتیکواستروئید می تواند گزینه خوبی برای تسکین و درمان آفت باشد.
• در نظر گرفتن منیزیم هیدروکسید: شستن دهان با این شربت می تواند سوزش زخم ها را کمتر کند. منگنز یک نوع آنتی اسید به شمار می رود. پس تماس آن با دهان باعث قلیایی کردن محیط و در نتیجه کاهش درد و بهبود سریع آفت می شود.
• شستشو دهان با آب نمک: آب نمک یک درمان خانگی آفت دهان است که به ضدعفونی کردن دهان و محل زخم کمک می کند. شستوشوی دهان با آب نمک منجر به بهبودی سریع و تسکین درد زخم کانکر می شود.

پیشگیری از آفت زدن دهان

برای اینکه دچار زخم های کانکر نشوید و یا دوباره از درد و ناراحتی این زخم ها رنج نبرید موارد زیر را جهت جلوگیری از آفت دهان رعایت کنید.

• بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید.
• آرام و صحیح مسواک بزنید.
• با انجام فعالیت هایی مانند مدیتیشن و یا ورزش های همگانی شما را از استرس دور کنید.
• با دقت بیشتری غذا بجویید تا زبان و دهان دچار گازگرفتگی و آسیب نشوند.
• از خوردن غذا های خیلی داغ بپرهیزید.
• موارد حساسیت زای خود را بشناسید و از آن ها اجتناب کنید.

جمع بندی کنیم؟

فراموش نکنید که آفت های دهانی جزء شایع ترین عارضه هاست و لزوما موارد گفته شده درمان صد در صدی یا راه های پیشگیری قطعی نیستند. حتی اگر با انجام روش های پیشگیری از آفت دهان باز هم به زخم کانکر مبتلا شدید و یا با درمان های گفته شده زخم ها سریع درمان نشدند، بعد از دو هفته زخم ها به خودی خود بهبود می یابند. مگر در مواقعی که وسعت و شدت زخم ها شدید بوده و بیشتر از دو هفته طول بکشند. در این صورت باید به پزشک مراجعه کرد تا علت آن را یافته و به قول معروف درمان سه سوته آفت دهان حاصل شود.

پاسخ به سوالات رایج