توضیح کامل مال اکلوژن به زبان ساده + بهترین روش درمان آن
مال اکلوژن یا (malocclusion) از ترکیب دو کلمه mal و occlusion ساخته شده. برای درک درست این اصطلاح ابتدا باید با اکلوژن آشنا شوید و تعریف آن را بدانید. اکلوژن به معنی موقعیت مناسب فک ها و دندان ها است. زمانی که فک ها با هم هماهنگ باشند و همپوشانی درستی با هم داشته باشند و از طرفی دندان ها تراز باشند یعنی اکلوژن طبیعی وجود دارد. هرچیزی که این هماهنگی را بر هم بزند می شود مال اکلوژن. مال در این عبارت یعنی بر هم خوردن هماهنگی یعنی عادی نبود اکلوژن. مثلا شلوغی دندان ها نوعی مال اکلوژن است، مثلا بیرون زدن، جلوزدکی یا عقب زدگی یک فک نیز به طور مشابه نوعی ناهماهنگی فکی است.
علائم اصلی مال اکلوژن چیست؟
بسیاری از افراد با مشکل عدم تراز فکی به دنیا می آیند و ممکن است علائم از همان ابتدا مشخص باشد با این حال اغلب افراد طی چند سال اول علائم مشکلات فکی را نشان می دهند.
برخی از علائم مال اکلوژن عبارتند از:
- ترازبندی غیر طبیعی دندان ها
- دندان قروچه
- تغییر ساختار صورت
- گاز گرفتن مکرر گونه های داخلی یا زبان
- مشکل جویدن یا گاز گرفتن
- مشکلات گفتاری
- نفس کشیدن از طریق دهان به جای بینی، که به تنفس دهانی مشهور است
چه چیزی باعث بروز مشکل ناهماهنگی فکی می شود؟
هرچند که تعدادی عامل خارجی و محیطی می توانند باعث بروز ناهماهنگی و عدم تراز فک ها شود اما عمده عامل و علت مال اکلوژن ها مشکلات ارثی و ژنتیکی است که از یک نسل به نسل دیگر منتقل می شود.
برخی از عوامل محیطی ایجاد کننده یا تشدید کننده عدم تراز فک ها عبارتند از:
- ژنتیک: عوامل ارثی نقش مهمی در تعیین شکل و اندازه فک‌های ما و همچنین چینش دندان‌های ما دارند. اگر یکی از اعضای خانواده مال اکلوژن داشته باشد، احتمال ارث بردن آن در ما نیز بیشتر می شود.
- مکیدن شست و استفاده بیش از اندازه از پستانک: مکیدن انگشت شست یا استفاده طولانی مدت از پستانک می تواند به دندان ها و فک های در حال رشد فشار وارد کند.
- از دست دادن زودرس دندان‌های شیری: اگر دندان‌های شیری زود از موعد بی افتد، می‌تواند نظم طبیعی دندان‌های دائمی را مختل کند و در نتیجه مال اکلوژن ایجاد شود.
- برخی عادات دهانی: فشار دادن زبان، تنفس دهانی، یا تغذیه طولانی مدت با شیشه شیر می تواند در ایجاد مال اکلوژن نقش داشته باشد.
- ترومای صورت: صدمات وارده به صورت و فک‌ها می‌تواند باعث ناهماهنگی دندان‌ها شود.
انواع مختلف مال اکلوژن کدامند؟
همانطور که در مقدمه هم اشاره کردیم مال اکلوژن به معنای ناهنجاری در قرارگیری دندان ها و فک ها نسبت به یکدیگر است. این ناهنجاری ها به سه کلاس اصلی تقسیم می شوند که هرکدام به گونه ای بر روی ظاهر و عملکرد دهان تأثیر می گذارند. در ادامه به بررسی این سه نوع پرداخته پردازیم:
+ مال اکلوژن کلاس 1
در این وضعیت فک ها به درستی با هم هماهنگ اند، اما دندان ها به شکل نادرستی رشد کرده یا چیدمان مناسبی ندارند. از این نوع مال‌اکلوژن به‌عنوان رایج ترین نوع یاد می شود و بسیاری از افرادی که نیاز به ارتودنسی دارند، از این نوع ناهنجاری رنج می برند. درمان معمولاً شامل استفاده از بریس های ارتودنسی ثابت یا ارتودنسی نامرئی برای صاف کردن دندان هاست.
مال‌اکلوژن کلاس 2
در این وضعیت، دندان های بالایی به طور غیرطبیعی جلوتر از دندان های پایینی قرار می گیرند. این حالت می تواند ناشی از رشد نامتناسب فک ها یا عادات نادرست دهانی (مانند مکیدن انگشت) باشد. نوع کلاس 2 علاوه بر تأثیر بر ظاهر، ممکن است بر عملکرد صحیح جویدن و حتی صحبت کردن نیز تأثیر بگذارد. درمان این وضعیت شامل ارتودنسی و در برخی موارد و یا در حالت شدیدتر جراحی فک برای تنظیم موقعیت فک ها می باشد.
مال‌اکلوژن کلاس 3
مال اکلوژن کلاس 3 به حالتی اطلاق می شود که فک پایین جلوتر از فک بالا قرار دارد، که به “آندربایت” نیز معروف است. در این وضعیت، دندان‌های پایینی جلوتر از دندان های بالایی قرار می گیرند و فک پایین به شکلی برجسته دیده می شود. این نوع مشکل می تواند تأثیر زیادی بر ظاهر صورت داشته باشد و همچنین باعث مشکلاتی در عملکرد جویدن و گاهی گفتار شود.
آیا ناهنجاری های فکی می توانند باعث سر درد شوند؟
ناهماهنگ و یا نامرتب بودن دو فک می تواند باعث وارد شدن فشار و استرس بیشتر به فک ها و دندان ها شود. برای مثال افرادی که دندان قروچه دارند اگر مشکل مال اکلوژن داشته باشند تخریب مینای دندان در آن ها بیشتر خواهد بود. یک مثال دیگر مشکل در مفصل گیجگاهی فکی خواهد بود که در صورت وجود مشکلات فکی این مفصل دچار درد و تحلیل خواهد شد و علائمی مانند سر درد، درد فک و صورت ایجاد خواهد کرد.
مال اکلوژن چگونه درمان می شود؟
عدم هماهنگی فک ها با هم اگر خفیف و جزئی باشد و هیچ مساله ای ایجاد نکرده باشد به هیچ درمانی نیاز ندارد. اما اگر مال اکلوژن متوسط تا شدید باشد حتما باید توسط یک متخصص ارتودنسی یا جراح فک درمان شود.
متخصص ارتودنسی با کمک دستگاه های ارتودنسی می تواند خفیف ترین تا شدید ترین مشکلات مرتبط با عدم تراز دندانی و فکی را برطرف کند. اگر مشکل خیلی شدید باشد به طوری ک متخصص ارتودنسی به تنهایی نتواند مشکل را برطرف کند (مثلا در سنین بالا) نیاز به جراحی فک نیز احساس می شود که به مجموع این درمان ارتوسرجری یا جراحی ارتوگناتیک یا حتی جراحی ارتودنسی هم گفته می شود.
چطور از بروز مال الکوژن پیشگیری کنیم؟
از آنجا که ناهماهنگی فکی و دندانی می تواند توسط ترکیبی از عوامل ژنتیکی و عادات یا عوامل محیطی ایجاد شود، ممکن است بتواند از تشدید یا بروز آن تا حدی پیشگیری کرد. این امر با کنترل کردن عوامل محیطی امکان پذیر است اما مال اکلوژنی که عاملش ژنتیکی است را نمی توان پیشگیری کرد.
برای پیشگیری جزئی از بروز این مشکل می توان اقدامات زیر را انجام داد:
- محدود کردن استفاده از پستانک یا بطری شیشه شیر در سنین پایین
- پیشگیری از مکیدن انگشت توسط کودک
- استفاده از گارد و مافظ دهان حین ورزش کردن
- رسیدگی به بهداشت دهان و دندان از سنین پایین
- کمک گرفتن از دندانپزشک و متخصصان ارتودنسی
- مراجعه به موقع به مطب متنخصص ارتودنسی در صورت مشاهده علائم مال اکلوژن در سنین پایین