راهنمای اصطلاحات ارتودنسی برای مراجعان و بیماران
این صفحه حاوی تمامی اصطلاحات و واژگان رایج درمان ارتودنسی دندان است که ممکن است قبل، حین یا بعد از درمان ارتودنسی بارها به گوشتان برخورد کند. هرگاه در فهم یک واژه یا اصطلاح ارتودنسی که توسط متخصص، پرسنل مطب یا دیگران (در خصوص ارتودنسی) به مشکل برخوردید، می توانید با مراجعه به این صفحه درباره آن اصطلاح، به صورت خلاصه و مختصری مطالبی بخوانید.
دستگاه های ارتودنسی (Appliance)
هر وسیله ای که برای تغییر موقعیت دندان ها یا فک یا به نوعی تأثیرگذاری روی رشد فک و دندان استفاده می شود دستگاه ارتودنسی خوانده می شود. ما تعداد زیادی دستگاه ارتودنسی داریم که در سایت به طور کامل توضیح داده شده اند.
سیم ارتودنسی (Archwire)
سیم ارتودنسی یک آلیاژ فلزی U شکل خاص است که برای کمک به صاف کردن و حرکت مناسب دندان ها به صورت سفارشی و مخصوص قوس فکی شما طراحی شده است. به براکت های ارتودنسی متصل می شود تا حرکت دندان را هدایت کند.
بند ارتودنسی (Band)
بند یا باند یک نوع براکت است که برای ارتودنسی دندان های آسیاب یا دندان های مولر استفاده می شود. این بند به دور دندان های عقب پیچیده می شود.
باندینگ ارتودنسی (Bonding)
فرآیندی است که در آن براکت ها توسط چسب ارتودنسی به دندان ها می چسبند.
براکت ارتودنسی (Bracket)
قطعه ای کوچک از فلز یا سرامیک که روی هر دندان چسبانده می شود. براکت ارتودنسی به عنوان “لنگر” عمل می کند که به ما امکان می دهد حرکت هر دندان را جداگانه کنترل کنیم. از بین براکت ها سیم ارتودنسی عبور میکند.
دندان قروچه (Bruxism)
به هم سابیده شدن دندان به صورت خود یا ناخود آگاه در خواب و بیداری دندان قروچه یا براکسیسم خوانده می شود.
کراس بایت (Crossbite)
یک نوع ناهماهنگی یا رابطه غیر عادی یک یا چند دندان با دندان های روبرویش است که در آن دندان های فک فوقانی، در پشت، یا جلویِ دندان های فک پایینی قرار می گیرند. به حالت اولی کراس بایت خلفی و به حالت دوم کراس باید خلفی گفته میشود.
شلوغی یا ازدحام دندان ها (Crowding)
بد ترازی دندان، ناشی از عدم وجود فضای کافی در قوس فکی. به این شکل که چون فک کوچک است یا دندان ها بزرگتر هستند، به دلیل نبود فضای کافی برای رشد، دندان ها دچار شلوغی و ازدحام می شوند.
دی بند (Deband)
برداشتن براکت های ارتودنسی باند شده یا متصل شده به سطح جلو یا پشت دندان ها. این دیباند کردن آخرین مرحله از مراحل ارتودنسی دندان است. (بعد از اتمام ارتودنسی ثابت)
دیپ بایت (Deep bite)
دیپ بایت یک اوربایت شدید است. زمانی که فک بالا بیش از حد از فک پایین جلو باشد دیپ بایت رخ داده است. سایر اصطلاحات ارتودنسی مرتبط با این اصطلاح کوچکی فک پایین، عقب بودن فک پایین یا جلو بودن فک بالا و جلوزدگی فک بالا است.
فاصله بین دندان ها (Diastema)
وجود فاصله بیش از نیم میلی متر بین دو دندان مجاور دیاستما یا فاصله بین دندان ها خوانده میشود.
درمان ارتودنسی اولیه (Early orthodontic treatment)
این درمان به عنوان ارتودنسی پیشگیری نیز شناخته می شود. زمانی است که دندان های شیری هنوز کاملا نریخته اند و دندان های دائمی نیز به طور کامل در نیامده اند. به این درمان، مرحله اول ارتودنسی دو مرحله ای نیز گفته می شود.
الاستیک ارتودنسی (Elastics)
الاستیک ارتودنسی یا رابربندها برای کمک به حرکت دندان ها در جهات خاص معمولاً به قلابهای روی براکت ها یا سیم قوس دار ارتودنسی متصل می شوند.
کشیدن دندان (Extraction)
کشیدن دندان برای ارتودنسی یکی از مهم ترین بخش های درمان در افراد مختلف است. گاهی اوقات ممکن است دندان عقل نهفته وجود داشته باشد و یا به دلیل وجود فضای ناکافی برای حرکت دندان ها یکی یا چند دندان کشیده شوند.
فیس ماسک (Facemask)
وسیله ای است که برای کمک به حرکت دندانهای فوقانی و یا فک به جلو استفاده می شود. اغلب در صورت وجود کراس بایت قدامی استفاده می شود.
ارتودنسی ثابت (Fixed Appliance)
به وسیله هایی که جهت اصلاح نامظمی های دندان ها استفاده می شود اما از اول تا آخر درمان روی دندان ها متصل است ارتودنسی ثابت گفته می شود. این دستگاه ها فقط توسط دکتر متخصص ارتودنسی تنظیم می شوند.
فرنکتومی (Frenectomy)
فرنوم یک زائده طبیعی بین لب فوقانی و بافت لثه است. با بالا بردن لب فوقانی و مشاهده آن در آینه می توانید آن را مشاهده کنید. گاهی اوقات این زائده به قدری بزرگ است که باعث ایجاد فاصله بین دو دندان جلویی در فک بالا می شود. به برداشتن این زائه فرنکتومی می گویند.
ارتودنسی فانکشنال یا عملکردی (Functional Appliance)
به لوازم و دستگاه های ارتودنسی ثابت یا متحرک، که از عملکرد عضلانی بیمار برای تولید حرکت دندان یا فک استفاده می کنند ارتودنسی فانکشنال گفته می شود. این روش اغلب در تلاش برای اصلاح رشد فک پایین استفاده می شود.
عادت درمانی (Habit therapy)
درمانی که برای جلوگیری از عادات بالقوه آسیب رسان (معمولاً شامل مکیدن انگشت شست یا انگشت پا یا بیرون آوردن زبان) طراحی شده است. این شیوه درمانی همچنین ممکن است بی نظمی دندان ها را که به دلیل عادت ایجاد شده است اصلاح کند.
نگهدارنده هاولی (Hawley)
هاولی یک ریتینر یا نگهدارنده متحرک ارتودنسی است که پس از اتمام درمان ارتودنسی برای تثبیت دندان در موقعیت های جدید استفاده می شود. این نگهدارنده متشکل از پلاستیک آکریلیک و فلز است. همچنین می تواند حرکت جزئی دندان را با این نگهدارنده ها انجام دهد.
هدگیر ارتودنسی (Headgear)
هدگیر ارتودنسی یک وسیله است که با اتصال به بریس ها و گردن یا پشت سر باعث حرکت دندان های فوقانی و یا فک بالا به عقب (پشت) یا جلوگیری از حرکت آنها به جلو می شود.
دستگاه هربست (Herbst)
هربست یک وسیله مهم برای ارتودنسی (ثابت یا متحرک) است که به منظور تحکیم رشد فک پایین، به حالت جلوی فک پایین در می آید. این دستگاه نوعی وسیله کاربردی در ارتودنسی فانکشنال ثابت است.
دندان نهفته (Impacted tooth)
به دندانی که هنوز از لثه بیرون نیامده یا به صورت نصفه و نیمه در آمده دندان نهفته می گویند. اغلب به علت کوچک بودن فک دندان ها فضای کافی برای بیرون آمدن ندارند. دندان نیش و دندان عقل بیشتر دچار نهفتگی می شوند.
ایمپرشن (Impression)
قالبگیری از دندان یا قوس دندانی. با قرار دادن یک ترکیب الاستیکی مانند آلژینات در یک قالب فلزی یا پلاستیکی و قرار دادن پلاک در اطراف دندان تا زمان سفت شدن ترکیب ایمپرشن انجام داده می شود. قالب وقتی از دهان براشته می شود با کچ پرر می شود تا یک کپی و تصویر سه بعدی از دندان ها یا قوس فکی به دست بیاید. از ایمپرشن برای تشخیص مشکلات ارتودنسی و ساخت وسایل خاص استفاده می شود.
ارتودنسی اینترسپتیو (Interceptive orthodontic treatment)
درمان ارتودنسی در حالی كه بیمار هنوز دندان های شیری یا اولیه است. این درمان قبل از در آمدن دندانهای دائمی شروع می شود. به این درمان، درمان ارتودنسی زودرس یا درمان فاز I نیز گفته می شود.
رادیوگرافی سفالومتری جانبی (Lateral cephalometric radiograph)
عکسبرداری با اشعه ایکس از بخش جانبی یا طرفی صورت و جمجمه به منظور اندازه گیری روابط دندان ها با فک ها و فک ها با جمجمه. برای تشخیص مشکلات ارتودنسی از این رادیوگرافی استفاده می شود.
فضای لی وی (Leeway space)
تفاوت بین عرض سه دندان اولیه خلفی (دندان نیش و دو دندان مولر) و جانشینان دائمی آنها (دندان نیش و دو دندان پره مولر). اگر این فضا حفظ شود، می توان از آن برای کاهش ازدحام دندانهای قدامی استفاده کرد.
قوس نگهدارنده لینگوال (Lingual holding arch)
یک وسیله ارتودنسی ثابت است که شامل سیمی در امتداد پشت دندانهای پایین قرار دارد و به دندان های آسیاب پاییینی متصل می شود. برای حفظ فضا در طول انتقال دندان ها (از دندانهای شیری به دندان های دائمی) استفاده می شود.
مال اکلوژن (Malocclusion)
انحراف فک یا قرار گرفتن غیرعادی و غیرنرمال فک ها و دندان های بالا و پایین حین بستن دهان مال اکلوژن گفته می شود. (مندیبول: فک پایین) و (ماگزیلا: فک بالا)
دوره دندانی مختلط (Mixed dentition)
یک مرحله رشد و نمو که طی آن دندان های شیری و دائمی به طور همزمان در دهان وجود دارند. این دوره از حدود 6 سالگی تا 12 سالگی است.
گارد دهان (Mouthguard)
یک وسیله پلاستیکی متحرک است که دندان ها را می پوشاند. در هنگام ورزش های تماسی به منظور محافظت از دندانها و حمایت از ساختارهای فک استفاده می شود.
او-رینگ (O-ring)
اورینگ یک الاستیک گرد است که سیم ارتودنسی گذرنده از داخل شکاف براکت را محکم می کند. او-رینگ می تواند شفاف یا رنگی باشد.
اپن بایت (Openbite)
نوعی مال اکلوژن بدشکلی فکی که در آن دندان های جلوی فک بالا و دندانهای جلویی فک پایین حین بسته شدن دهان به هم نمی رسند. در بخش جلوی داهان بین فک بالا و پایین حین بسته شدن فاصله قابل توجهی وجود دارد.
متخصص ارتودنسی (Orthodontist)
به دندانپزشک متخصصی گفته می شود که دست کم بعد از دوره عمومی دندانپزشکی 2 سال در دانشکده دندانپزشکی آموزش های تئوری و عملی مربوط به روابط بین فکی، صورت و دندان ها را آموخته است. متخصص ارتودنسی در حرکت دندان ها و همچنین رشد و نمو دندان ها و ساختارهای صورت مهارت دارد.
جراحی ارتوگناتیک (Orthognathic surgery)
به نوعی جراحی برای اصطلاح نامنظمی و ناهماهنگی بین فکی است که توسط جراح دهان انجام می شود جراحی ارتوگناتیک یا جراحی فک. این جراحی معمولا همراه با درمان ارتودنسی دندان صورت می گیرد.
اوربایت (Overbite)
به جلوزدگی فک بالا، بزرگ بودن آن نسبت به فک پایین، یا عقب رفتگی فک پایین اوربایت میگویند.
اورجت (Overjet)
بیرون زدگی افقی دندان های جلویی فک فوقانی از دندانهای جلویی فک پایین.
رادیوگرافی پانورامیک (Panoramic radiograph)
عکس برداری از فک بالا و پایین، دندان ها و ساختارهای اطراف آن به جهت تشخیص مشکلات ارتودنسی.
پالاتال اکسپندر یا وسیع کننده کام (Rapid Palatal Expansion)
روشی است که در آن با استفاده از دستگاهی ثابتی به نام وسیع کننده، وسعت و اندازه فک بالا یا پایین بیشتر میشود. برای اصلاح کراس بایت خلفی استفاده می شود می تواند باند شود یا به دندان بپیوندد.
ارتودنسی متحرک (Removable Appliance)
به وسیله های ارتودنسی که به طور دائمی به دندان ها متصل نیست و از دهان قابل جدا شدن است ارتودنسی متحرک می گویند. نگهدارنده ها، الاینرها و سایر پلاک های ارتودنسی در دسته دستگاه های متحرک هستند.
ریتینر (Retainer)
وسیله ای برای دوره بعد از ارتودنسی است که پس از درمان برای حفظ موقعیت دندان های صاف شده استفاده می شود. می تواند ثابت یا قابل جابجایی باشد.
جدا کننده یا سپراتور (Separator)
الاستیک های کوچکی که بین دندان های پشتی قرار می گیرند و باعث ایجاد فاصله برای ایجاد نوارهای بین دندان می شوند.
فضا نگهدار (Space maintenance)
وسیله ای که هنگام افتادن زودرس دندان شیری به منظور جلوگیری از بسته شدن فضا قبل از رویش دندان دائمی جایگزین آن کار گذاشته می شود. از فضا نگهدار ارتودنسی همچنین برای حفظ فضای آزاد استفاده می شود.
مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ)
یکی از دو مفصل جفت شده بین فک پایین و جمجمه. درست در جلوی گوش قرار دارد.
آندربایت (Underbite)
عقب بودن فک پایین نسبت به فک بالا.
